Zawodnicy sportów zespołowych grają na określonych pozycjach. Pełnią w ten sposób w zespole rolę określoną formalnie. Zawodnicy pełnią też w drużynie nieformalne role np. dusza zespołu, czy żartowniś. To właśnie różnorodność ról w zespole stanowi jego duży potencjał. Od trenera zależy czy będzie potrafił dopasować daną osobę do działania, do którego najlepiej się nadaje. W ten sposób może budować pozytywną atmosferę w zespole, poczucie więzi, bycia potrzebnym i bycia częścią grupy. Taką drużyną łatwiej jest też zarządzać. A w sytuacji kryzysu, trudności czy dużego stresu drużyna nadal działa sprawnie. Jakie role możemy wyszczególnić w zespole?
Role w zespole
Role w zespole możemy podzielić na formalne i nieformalne. Formalne wynikają z oficjalnie pełnionych przez zawodników funkcji np. kapitan drużyny, bramkarz, napastnik. Z kolei role nieformalne wyłaniają się w trakcie procesów grupowych. Do ról nieformalnych zaliczamy np. : organizatora, specjalistę, lokomotywę (czyli osobę, która napędza pozostałych do działania), żartownisia, duszę zespołu, perfekcjonistę, czy krytyka.
Warto pamiętać o tym, że każdy zespół, każda grupa ma swoją dynamikę. Pomiędzy poszczególnymi jej członkami zachodzą różne relacje.
Ten proces ma wpływ na sposób postrzegania grupy, lidera i siebie samych przez zawodników. Zdecydowanie role nieformalne mają duże znaczenie dla funkcjonowania zespołu i mogą decydować o osiągnięciu przez niego mistrzostwa sportowego.
Co daje trenerowi znajomość nieformalnych ról w zespole?
Wyznaczając role formalne warto mieć świadomość jakie kompetencje są szczególnie istotne na danej pozycji oraz jaki cel chce osiągnąć grupa. Mam tu na myśli również umiejętności stricte niezwiązane z techniką gry, np. interpersonalne, abstrakcyjnego myślenia, analizowania, empatię, zdolności organizacyjne.
Obserwując i analizując nieformalne role w drużynie można zdobyć wiele danych, które ułatwią wyznaczenie ról formalnych i zarządzanie zespołem. Zespół spędza ze sobą wiele czasu, również poza boiskiem, dlatego każdy członek grupy i każda relacja wpływa na funkcjonowanie drużyny.
Trener i cały sztab szkoleniowy znając poszczególne role nieformalne w grupie mogą wspierać działalność poszczególnych osób i w ten sposób budować pozytywną atmosferę w drużynie, scalić grupę, czy skupić zawodników wokół wspólnego celu. Świadomość istniejących w drużynie ról nieformalnych będzie też przydatna w sytuacji konfliktu, trudności, dużych zmian w strukturze czy presji i stresu.
Podczas treningów, zawodów, w szatni, a zwłaszcza w czasie wolnym i w trakcie nieformalnych spotkań warto obserwować zachowanie zawodników i spróbować odpowiedzieć sobie na pytania:
- Czyj głos, czyje zdanie jest dla zawodników najważniejsze?
2. Kto najbardziej wspiera poszczególne osoby w trudnych momentach?
3. Kto potrafi rozśmieszyć zespół, poprawić atmosferę?
4. Kto organizuje spotkania nieformalne, inicjuje wspólną grę w karty itp?
5. Kto najchętniej dzieli się swoją wiedzą z innymi, najchętniej pomaga?
6. Kto potrafi rozwiązać konflikt w drużynie, czy złagodzić emocje po przegranym meczu?
Trener może wymienić się swoimi spostrzeżeniami z asystentem, drugim trenerem, fizjoterapeutą, psychologiem i innymi członkami sztabu. Każdy z nich widzi drużynę z innej perspektywy i zwraca uwagę na różne sytuacje.
A już w następnym poście będzie o tym jak można określić i przeanalizować role nieformalne, które poszczególne osoby pełnią w drużynie i jak wykorzystać te informacje w procesie budowania zespołu i zarządzania nim.